تست نوار عصب مثانه، تستی است که در آن مثانه و میزراه مورد بررسی قرار می گیرند تا علت و منشا اصلی مشکلات به وجود آمده در فرد از قبیل بی اختیاری ادرار، درد در هنگام ادرار کردن، مبتلا شدن مکرر به عفونت های ادراری و قطع و وصل شدن جریان ادرار یا خالی نشدن مثانه به طور کامل و … پیدا شوند. خود این تست شامل قسمت های مختلفی است که عبارتند از Cystometry، Electromyography Pressure flow study، Uroflowmetry، Postvoid residual measurement، Video urodynamic tests و leak point pressure measurement. هر کدام از این تست ها به طور اختصاصی مثانه، اعصاب و ماهیچه های آن را بررسی می کنند. انجام دادن این تست ها معمولا مشکل خاصی برای فرد ایجاد نمی کند. پزشک با بررسی جواب تست ها و تطابق با حالت بالینی فرد می تواند به تشخیص درست برسد و درمان را آغاز کند.
حال به طور کامل و جزئی تر نوار عصب مثانه را بررسی خواهیم کرد.
تست نوار عصب مثانه یا همان Urodynamic Test گروهی از تست ها است که مثانه، میزراه و اسفنکتر بین آن دو را بررسی می کند که آن را تحت عنوان lower urinary tract می شناسیم که در ذخیره و دفع مواد زائد بدن و آب اضافی نقش دارد. این تست همچنین ذخیره و خروج ادرار از بدن را بررسی می کند. مثانه اندامی است شبیه بالون که ادراری که در کلیه ها ساخته شده است را در خود ذخیره می کند و توسط عضلات لگنی که در قسمت پایینی شکم قرار گرفته اند، در محل خود قرار گرفته است. در هنگامی که پر نیست، در حالت استراحت قرار دارد و هنگامی که پر می شود توسط اعصاب، این موضوع را به فرد اطلاع می دهد و به فرد احساس دفع ادرار دست می دهد. در ادامه با انقباض عضلات مثانه، ادرار وارد میزراه می شود. میزراه نیز دارای اسفنکتر است که در هنگامی که مثانه منقبض شود، اجازه ی ورود ادرار به میزراه را می دهد. تست نوار عصب مثانه، از تست های ساده تا اندازه گیری های دقیق و تست های پیچیده و ابزار های دقیق را شامل می شود که بر اساس عملکرد عصب و ماهیچه ی مثانه، فشار اطراف و داخل مثانه و اندازه و سرعت جریان ادرار انجام می شود. بسته به علائم موجود در تست نوار عصب مثانه، مشکل فرد شناسایی شده و درمان آغاز می شود. این تست شامل ارزیابی های غیرتهاجمی بر روی مثانه و ارزیابی های تهاجمی (استفاده از کاتتر) برای میزان ذخیره سازی ادرار در مثانه و چگونگی تخلیه مثانه است.
برای کسب اطلاعات بیشتر روی تماس با ما کلیک کنید.
تست نوار عصب مثانه
تست نوار عصب مثانه شامل موارد زیر است:
- Cystometry: با استفاده از کاتتر های نازک و انعطاف پذیر، فشار داخل مثانه را در هنگامی که پر است و سرعت بالا رفتن این فشار را اندازه می گیرد. این تست، ظرفیت مثانه را در هنگامی که پر است و همچنین میزان پر بودن آن را در هنگامی که فرد نیاز به دستشویی رفتن دارد اندازه گیری می کند. همچنین میزان انقباضات در دیواره مثانه را در هنگام خالی شدن اندازه می گیرد.
این تست در ابتدا با مثانه خالی شروع می شود. پزشک یک کاتتر را از طریق میزراه وارد مثانه می کند. بر سر کاتتر یک سنسور به نام مانومتر برای محاسبه فشار داخل مثانه وجود دارد. همچنین ممکن است پزشک یک کاتتر دیگر برای اندازه گیری فشار داخل شکم، داخل واژن یا رکتوم قرار دهد. در ادامه مثانه با سرعت کمی توسط یک مایع گرم و استریل پر می شود. در بعضی مواقع از فرد خواسته می شود که سرفه کند تا مناطق فشار در تست مشخص شود. در انتها از بیمار خواسته می شود تا مثانه خود را خالی کند. در این زمان فشار داخل مثانه و سرعت جریان ادرار ثبت می شود. انجام این تست و وارد شدن کاتتر به مثانه، هیچ آسیبی به فرد وارد نمی کند. ممکن است در مردان، نتیجه ی این تست، بزرگ شدن پروستات و اختلال در سیستم ادراری تشخیص داده شود.
- leak point pressure measurement: ممکن است در زمانی که مثانه فرد برای انجام تست cystometry با مایع گرم و استریل پر می شود، به طور ناگهانی منقبض شده و مقداری آب به بیرون رانده شود. وقتی که این اتفاق می افتد، توسط وسیله ای به نام مانومتر فشار داخل مثانه اندازه گیری می شود و تحت عنوان فشار نقطه نشتی شناخته می شود. ممکن است که در حین انجام این تست از بیمار خواسته شود تغییر وضعیت بدهد یا در حالی که بینی و دهان خود را گرفته است، سرفه کند تا میزان عملکرد اسفنکترهای او ارزیابی شود.
- Electromyography: اگر اشکال در جریان ادرار به علت اختلال در اعصاب و عضلات باشد، از این روش استفاده می شود. در این تست از پچ های الکترودی در اطراف میزراه و رکتوم و یا پوست نزدیک این ها استفاده می شود تا میزان فعالیت عضلات کف لگن اندازه گیری شود. در این روش از سنسوری برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب اطراف مثانه و اسفنکتر آن استفاده می شود.
- Pressure flow study: که به شکل همزمان فشار داخل مثانه و جریان ادرار را در هنگام ادرار کردن اندازه می گیرد. این تست به هنگام خالی کردن ادرار در بعد از تست cystometry انجام می شود. انسداد مسیر خروجی مثانه به علت بزرگ شدن پروستات با این روش قابل تشخیص می باشد.
- Uroflowmetry: میزان جریان ادرار و سرعت آن را اندازه می گیرد. برای این اندازه گیری باید مثانه ی بیمار پر باشد. در این تست بیمار داخل دستگاهی ۲ قسمتی ادرار می کند که شامل یک ظرف برای تجمع ادرار و یک ترازو است و آن دستگاه به طور همزمان میزان و سرعت ادرار را اندازه می گیرد و نموداری می کشد و به پزشک تحویل می دهد که می توان با تحلیل آن ها بالاترین میزان سرعت جریان ادرار و اینکه چند ثانیه طول می کشد تا به این مرحله برسد را فهمید (سرعت ادرار را از روی مدت زمان لازم برای پر شدن یک ظرف با حجم مشخص می توان فهمید). با تفسیر نمودار به دست آمده می توان به ضعیف بودن عضلات مثانه و یا وجود انسداد در مثانه پی برد که باعث می شوند جریان ادرار ضعیف باشد و یا قطع و وصل شود.
- Postvoid residual measurement: این تست میزان باقی ماندن ادرار در مثانه در هنگامی که فرد مثانه خود را تخلیه کرده است اندازه گیری می کند. مقدار ادراری که بعد ادرار کردن در مثانه باقی مانده است، postvoid residual نامیده می شود که در همه افراد وجود دارد فقط اندازه آن متفاوت است که اگر بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی لیتر و یا بیشتر باشد یعنی مثانه به طور کامل خالی نمی شود. در این روش پزشک از ultrasound برای عکس برداری از مثانه استفاده می کند اما برخی افراد به دلایل پزشکی ممکن است نتوانند اسکن مثانه انجام دهند پس ادرار باقی مانده در مثانه آن ها به کمک قرار دادن کاتتری در میزراه و مثانه خارج می شود. پزشک با بررسی اندازه ی ادرار باقی مانده پس از ادرار کردن می تواند به مشکل بیمار پی ببرد.
- Video urodynamic tests: این تست ترکیبی از cystometry و uroflowmetry و X-ray است. در این تست جریان ادرار و فشار داخل مثانه و رکتوم اندازه گیری می شود. همچنین از مثانه در هنگام پر و خالی شدن تصویربرداری می شود. این تست اطلاعات ارزشمندی در مورد میزراه و مثانه (سایز و شکل آن) در اختیار پزشک قرار می دهد. در تصویر برداری با اشعه ایکس، مثانه فرد با مایعی کنتراست پر خواهد شد که این مایع در بدن جذب نمی شود و فقط برای شفاف کردن مثانه حین عکس گرفتن استفاده می شود. البته ممکن است برخی از بیماران به این مایع کنتراست آلرژی داشته باشند که باید قبل از انجام این تست، پزشک خود را مطلع کنند.
همچنین میتوانید مطلبی درباره تشخیص تومور مثانه در این سایت مطالعه نمایید.
هر کدام از تست ها با دیگری متفاوت است. پزشک با توجه به مشکل بیمار، معاینه فیزیکی و علائم فرد یک یا چند نوع از تست ها را درخواست می دهد. مدت زمان انجام تست متفاوت است اما می توان گفت که به طور میانگین بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می کشد. غالبا برای انجام این تست ها فرد نیاز به آمادگی خاصی از قبل ندارد. فقط در برخی از تست ها ممکن است نیاز باشد که مثانه فرد پر باشد که در این صورت پزشک از قبل به بیمار آمادگی های لازم را خواهد گفت. همچنین بیمار باید داروهای مصرفی خود را به پزشک بگوید چون ممکن است برای انجام تست ها لازم باشد که داروها تا مدتی مصرف نشوند. ممکن است بعد از انجام تست نوار عصب مثانه فرد احساس ناراحتی و درد در هنگام ادرار کردن داشته باشد که فقط تا چند ساعت بعد انجام تست طول می کشد (در حالت عادی فرد نباید درد شدیدی بعد انجام تست داشته باشد، ممکن است درد کمی داشته باشد که کمتر از ۲۴ ساعت طول می کشد). همچنین ممکن است در ادرار فرد کمی خون دیده شود که این مورد هم با نوشیدن آب زیاد پس از انجام تست حل می شود. پزشک برای کاهش این علائم می تواند استفاده از حمام گرم و یا گذاشتن یک حوله گرم بر روی دهانه مجرای ادراری را به بیمار توصیه کند. همچنین بیمار می تواند از داروهای مسکن و ضد درد هم استفاده کند. در صورت داشتن علائم عفونت از قبیل تب و لرز و درد، بیمار باید به پزشک خود اطلاع بدهد، شاید لازم باشد که فرد داروی آنتی بیوتیک مصرف کند تا بهبود کند. در افرادی که سن بالای ۷۰ سال، باکتریوری بدون علامت و کاتتر ساکن یا دستگاه جمع آوری ادرار خارجی دارند و یا کاتتریزاسیون پیاپی انجام می دهند و یا دچار مشکلات سرکوب ایمنی هستند توصیه می شود که قبل از انجام تست نوار عصب مثانه، آنتی بیوتیک مصرف کنند تا از ایجاد عفونت در آن ها جلوگیری شود. همچنین اگر علائمی مثل بوی غیرعادی ادرار، نیاز به سریع دستشویی رفتن، داشتن ادرار کدری که مخلوط با خون است، سوزش ادرار و احساس کامل خالی نشدن مثانه بعد از ادرار کردن را بعد از انجام تست نوار عصب مثانه دارد، باید با پزشک خود مشورت کند. به طور کلی این تست، تستی ایمن و مورد اطمینان است اما به دلیل ورود کاتتر به مجرای ادراری احتمال عفونت در برخی افراد وجود دارد پس در صورت مشاهده هر علامت غیر معمول به پزشک خود اطلاع دهید. انجام این تست نیازی به داروی آرام بخش و یا بیهوشی ندارد اما اگر بیمار، کودک باشد و استرس داشته باشد می‌توان از داروی آرام بخش با دوز پایین استفاده کرد (در هر صورت اگر برای انجام تست نگرانی خاصی دارید بهتر است با پزشک خود در میان بگذارید).
پزشک قبل از انجام تست، وضعیت بالینی بیمار را به همراه آلرژی او به موارد مختلف بررسی می کند. همچنین گرفتن رضایت از بیمار برای انجام تست ضروری است (لازم است که تمامی خطراتی که ممکن است برای بیمار ایجاد شود، با او در میان گذاشته شود، خطراتی از قبیل عفونت، هماچوری، درد و …). تنها مورد منع قطعی انجام تست نوار عصب مثانه در حالتی است که فرد در همان زمان عفونت ادراری داشته باشد (لازم است که عفونت ادراری کامل درمان شود سپس تست انجام شود). همچنین موارد منع نسبی انجام تست عبارتند از: عدم توانایی گذاشتن کاتتر در مثانه، مصرف داروهای اثرگذار بر روی مثانه (این داروها باید ۲ روز قبل از انجام تست قطع شوند)، داشتن کاتتر ساکن و دیس رفلکسی اتونوم (این شرایط زندگی فرد را به خطر جدی می اندازد که در مبتلایان به آسیب نخاعی دیده می شود و به محض تشخیص بیمار باید تحت درمان شدید و فوری قرار بگیرد).
غالبا تست نوار عصب مثانه برای بررسی وضعیت پر و خالی شدن مثانه انجام می شود و در آن خالی شدن مثانه به طور کامل و یکنواخت بررسی می شود.
در صورتی که پزشک در فرد علائمی از قبیل بی اختیاری ادرار، زود به زود ادرار کردن و نیاز ناگهانی و سریع به دستشویی رفتن، درد به هنگام ادرار کردن، ابتلا به عفونت های ادراری متناوب، اختلال در شروع شدن ادرار، اختلال در نحوه پر و خالی شدن مثانه یا احتباس ادراری و کم و زیاد شدن یا قطع و وصل شدن جریان ادرار را مشاهده کند، درخواست انجام تست نوار عصب مثانه را می دهد.
جواب تست های cystometry و uroflowmetry در همان روزی که تست بدهد آماده می شود اما ممکن است آماده شدن جواب تست های electromyograms و video urodynamic test چند روز طول بکشد. به محض آماده شدن جواب تمامی تست ها، پزشک آن ها را بررسی کرده و با در نظر گرفتن شرایط بالینی بیمار، تشخیص دقیق خود را اعلام می کند و مراحل درمان آغاز می شود.
