تنگی مجرای کودکان

بیماری تنگی مجرای کودکان، بیماری نسبتا شایعی است. اکثر اوقات والدین از این وضعیت کودک خود آگاه نیستند. در کشور ما که ختنه در نوزادی انجام می شود این بیماری بیشتر دیده می شود. تنگی مه آ یا تنگی نوک مجرای ادرار بیشتر در ختنه های نوزادی که کودک زیر یک ماه ختنه می شود، دیده می شود و از عوارض شناخته شده نوزادی است. البته به این معنی نیست که تمام نوزادانی که ختنه می شوند دچار این عارضه شوتد، اما بیشتر موارد تنگی به دلیل ختنه در نوزادی و زیر یک ماهگی می باشد، احتمالا دلیل این موضوع عدم رعایت بعضی مسائل است که باعث خشک شدن نوک آلت بعد از ختنه و ایسکمی آن می شود که اگر توسط والدین پماد به مقدار کافی بر روی نوک مجرا زده شود این خشکی ایجاد نمی شود.

همچنین توصیه می شود که مادران در روزهای اول پس از ختنه شیر بیشتری به نوزاد خود دهند تا ادرار نوزاد اسیدی نشده و نوک مجرا نسوزد. بیشترین علت وقوع تنگی مه آ اقدام به ختنه در نوزادان زیر یک ماه می باشد، اما ممکن است که گاهی کودکان به طور مادرزادی تنگی مجرا داشته باشند مخصوصا در کودکانی که هیپوسپادیازیس دارند. در هیپوسپادیازیس هم نوک مجرا پایین تر از حالت عادی خود بر روی سطح شکمی آلت قرار گرفته است و هم گاهی تنگی مجرای شدید دارند.

کودکان هیپوسپادیازیس

اتفاقی که در کودکان هیپوسپادیازیس می افتد این است که مجرای کاذبی در نوک مجرای کودک دیده می شود و والدین به اشتباه فکر می کنند که مجرای اصلی همین جاست در حالی که اگر توسط متخصص اورولوژی به دقت معاینه شود یک مجرای نوک سوزنی بسیار بسیار ظریف مثلا پنج میلی متر پایین تر از نوک مجرای کاذب بر روی تنه آلت قرار گرفته است وادرار کودک در حقیقت از همین مجرای ظریف خارج می شود نه از جایی که به ظاهر مجرای اصلی دیده می شود. اما این تنگی ها می تواند بر اثر هر نوع دستکاری، جراحی و سوندگذاری هم در کودکان و بزرگسالان در طول زمان اتفاق بیفتد و نیازمند درمان است.

کودکانی که تنگی مجرا دارند اکثر اوقات با شب ادراری به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه می نمایند. دلیل شب ادراری در بعضی از کودکان همین تنگی مجرا می باشد. با درمان و رفع تنگی مجرا شب ادراری کودک هم بهبود می یابد.

مشکلات تنگی مجرا

شکایت دیگری که عموما والدین کودک خود را برای معاینه نزد اورولوژیست می برند جهش بسیار زیاد ادرارو کج پاشیدن ادرار از نوک مجرای کودک می باشد که گاها ممکن است یک یا دو قطره خون هم بعد از ادرار روی لباس زیر کودک دیده می شود و به اورولوژیست مراجعه و بعد از معاینه تنگی مجرای کودکان تشخیص داده می شود. اکثر اوقات هم علامت خاصی در کودک دیده نمی شود و ممکن است کودک به همین تیز ادرار کردن و با فشار ادرار کردن عادت کند و تا سن بزرگسالی و میانسالی حتی تشخیص داده نمی شود و ممکن است به صورت اتفاقی بعد از انجام یک سوندگذاری یا یک پروسیجر جراحی، پزشک اورولوژیست متوجه تنگی مه آ در این افراد شود.

اما اگر تشخیص داده نشود چه عارضه ای ایجاد می شود؟

در بعضی از افراد ممکن است هیچ عارضه ای ایجاد نکند و فرد به این نوع ادرار کردن ( تیز و با فشار ادرار کردن) عادت کند و هیچ وقت متوجه مشکل خود هم نشوند. این کودکان اگر به صورت عادی ادرار کنند به شدت ادرار جهش می کند و حتی تا صورت بچه هم بریزد که خود نشانه تنگی مجرا خواهد بود و حتما این کودک باید توسط اورولوژیست معاینه شود تا اگر تنگی مه آ داشت برطرف و درمان شود.

اگر تنگی مجرای کودکان درمان نشود و باز نشود ممکن است جدار مثانه -مثل فرد پیری که مشکل پروستات دارد- دچار افزایش ضخامت شود و حتی در بلند مدت عضلات مثانه تحلیل بروند و مشکلات عدیده ادراری برای فرد ایجاد کنند، در سونوگرافی این کودکان جدار مثانه ضخیم تر از نرمال می شود گاهی ممکن است ترابکوله گزارش شود. این علائم نشان دهنده یک انسداد در مسیر مجرای ادراری است که این انسداد در انتهایی ترین نقطه مجرا یعنی نوک مجرا وجود دارد.

معاینه

در معاینه این کودکان وقتی مجرا معاینه می شود نوک مه آ به شدت تنگ است در حدی که به اندازه ای که یک سوزن عبور کند دیده شود. روش هایی که در قدیم برای درمان تنگی مجرا استفاده می شد استفاده از دماسنج و میله های فلزی برای گشاد کردن نوک مجرا بود که امروزه توصیه نمی شود، مواردی دیده شده که از دماسنج برای گشاد کردن نوک مجرای نوزاد استفاده شده و چند ساعت بعد به دلیل ایجاد التهاب مجددا دچارتنگی شدید مجرا شده اند و نوزاد حتی 24 ساعت نتوانسته ادرار کند و باید به اورژانس مراجعه و سونداژ انجام دهند.

کودکانی که دچار این عارضه هستند گاها از تکرر ادرار شکایت دارند و ممکن است شب ها چندین بار برای ادرار کردن بیدار شوند، گاهی کودک به دلیل سوزش و درد هنگام دفع ادرار ممکن است از ادرار کردن امتناع کند که والدین بعد از مراجعه به متخصص اورولوژی متوجه تنگی ادرار کودک خود خواهند شد. همچنین به دلیل تنگی، ادرار با فشار خارج شده و این فشارها هر بار یک پارگی جزیی در نوک مجرا ایجاد می شود که می تواند باعث همان یک یا دو قطره خون شود و هنگام عبور ادرار درد شدیدی ایجاد کند مثل اینکه برای فرد سوند می گذراند. این پارگی و درد ناشی از آن باعث امتناع کودک از ادرار کردن می شود.

روش درمان تنگی مجرا کودکان

بهترین روش درمان تنگی مجرای کودکان یا تنگی مه آ، جراحی می باشد. به این صورت که پزشک اورولوژی در نوک مجرا برش داده و دو یا سه عدد بخیه های قابل جذب زده می شود تا از عود تنگی جلوگیری شود. هر روش درمانی دیگر از جمله دیلاتاسیون و سوندهای فلزی باعث عود مجدد تنگی می شود و روش کارآمد و مفیدی نخواهد بود. این درمان جراحی در مطب تحت بی حسی موضعی به راحتی قابل انجام می باشد و زمان انجام آن ده دقیقه تا یک ربع خواهد بود و در محیط آرام و امن مطب و در حضور والدین انجام می گیرد و اضطراب و ترسی در کودک ایجاد نخواهد شد.

پیگیری های بعد از این جراحی به این صورت می باشد که والدین روزی حداقل پنج یا شش بار نوک مجرا را پماد تتراسایکلین بزنند، و همینطور باید از پمادهای چشمی که نوک ظریفی دارد داخل مجرا برده و درآورند فقط به علت اینکه از چسبندگی مجدد جلوگیری کند. اگر مراقبت کافی بعد از عمل توسط والدین انجام نشود ممکن است دوباره چسبندگی پیدا کند و مثل قبل شود. توصیه می شود والدین روزی پنج یا شش بار با نوک انگشت به محرا پماد بزنند و حداقل روزی یکبار نوک پماد را تا ده روز داخل مجرا کنند تا به اندازه کافی باز شود و زمانی که چسبندگی ها برطرف شد و التهاب از بین رفت، مشکل تنگی و شب ادراری کودک به طور دائم رفع خواهد شد.