آزادسازی چسبندگی کلیه و انجام ریرس فوق پیشرفته

ناهنجاری های گوناگونی ممکن است کلیه ها را تحت تاثیر قرار دهد که یکی از این ناهنجاری ها، چسبندگی کلیه ها است. عوامل مختلفی از قبیل مصرف الکل و داروهای تراتوژن توسط مادر باردار بر روی جنین اثر می گذارد و بر نحوه ی شکل گیری اندام های او موثر است. مشکلات ژنتیکی و غیر ژنتیکی در جنین می تواند باعث عدم مهاجرت صحیح کلیه ها، به هم چسبیدن آن ها و تشکیل اشتباه عروق خونی کلیه ها شود. در این حالت فرد یک کلیه ی بزرگ دارد که در قسمت جلویی شکم قرار گرفته است و به دلیل شباهت ظاهری آن به نعل اسب، به کلیه ی نعل اسبی شکل معروف است. اغلب اوقات علامتی ندارد و به شکل ناگهانی هنگام انجام آزمایشات و تصویربرداری های دیگر شناسایی می شود. این افراد به علت آناتومی متفاوت کلیه، بیشتر از دیگران دچار سنگ کلیه می شوند. روش های مختلفی برای درمان سنگ کلیه استفاده می شود که عبارتند از SWL ،PCNL و RIRS که بهترین روش درمان RIRS است که نسبت به بقیه عوارض کمتری دارد و با موفقیت بیشتری همراه است.

در این مقاله به ترتیب به بررسی سوالات زیر خواهیم پرداخت:

• کلیه نعل اسبی چیست؟
• علائم کلیه نعل اسبی چیست؟
• تشخیص کلیه نعل اسبی چگونه انجام می شود؟
• نحوه ی درمان علائم کلیه نعل اسبی شکل چیست؟
• عمل جراحی RIRS چیست و چگونه انجام می شود؟

کلیه نعل اسبی چیست؟

کلیه نعل اسبی شکل یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن، فرد به جای این که دو عدد کلیه کوچک داشته باشد، یک عدد کلیه بزرگ دارد (زیرا عوامل مختلفی باعث همجوشی دو کلیه در خط میانی می شود) که شبیه نعل اسب است و از لحاظ مکان قرارگیری، جهت قرارگیری و عروق آن با کلیه های نرمال فرق می‌کند. کلیه نعل اسبی شکل از نظر منشا و تعداد شریان ها و ورید های کلیوی متفاوت است (همچنین بروز ناهنجاری های ورید کلیوی در این افراد بیشتر است). در زمان جنینی، دو کلیه در هنگام رشد به هم می چسبند و حالتی شبیه حرف U ایجاد می کنند. نام دیگر این مشکل، چسبندگی کلیه است. تقریبا در هر ۵۰۰ نفر، یک نفر این مشکل را دارد.

در جنین های سالم، کلیه ها در قسمت تحتانی شکم تشکیل می شوند سپس به سمت بالا و پشت حرکت می کنند و در دو طرف ستون فقرات قرار می گیرند. اما در کلیه ی نعل اسبی شکل، کلیه ها به سمت بالا و پشت بدن حرکت نمی کنند و به شکل متصل به همدیگر در قسمت پایینی لگن و جلوی بدن مستقر می شوند (در صورت وارد شدن ضربه ای به شکم، به دلیل قرار گرفتن کلیه نعل اسبی در جلوی شکم، احتمال آسیب دیدن آن ها زیاد است). این اتفاق در مردان تقریبا ۲ برابر زنان دیده می شود. علت دقیق ایجاد کلیه نعل اسبی شکل مشخص نشده است اما می توان آن را مرتبط با مسائل ژنتیکی دانست.

کلیه نعل اسبی معمولا به خودی خود، علامتی ندارد و بر نحوه عملکرد کلیه ها اثری نمی گذارد. داشتن کلیه ی نعل اسبی مشکل جدی محسوب نمی شود و فرد می تواند به شکل عادی به زندگی خود بپردازد و به طور کلی مستقیما باعث کاهش طول زندگی افراد نخواهد شد اما احتمال ابتلای افراد به سرطان کلیه را افزایش می دهد.

این مشکل می تواند به تنهایی یا همراه با برخی مشکلات دیگر از قبیل سندرم داون، سندرم ترنر، سندرم ادوارد (تریزومی ۱۸) و سندرم پاتو (تریزومی ۱۳) دیده شود. این همراهی بیشتر در سندرم ادوارد دیده می شود و همراهی آن با سندرم داون از بقیه موارد کمتر است. تمامی این مشکلات ذکرشده جزو بیماری های کروموزومی محسوب می شوند. اما همراهی کلیه نعل اسبی با بیماری های دیگر فقط محدود به بیماری های کروموزومی نیست و در بیماری های غیرکروموزومی هم ممکن است دیده شود. همراهی کلیه نعل اسبی شکل در برخی دیگر از مشکلات از قبیل سندرم Ellis van creveld، کم خونی فانکونی، سندرم کابوکی، سندرم Goltz ، سندرم pallister hall و سندرم Vater هم دیده می شود. همچنین در برخی موارد دیگر از قبیل مصرف الکل توسط توسط مادر باردار و یا مصرف داروهای ممنوع  در دوران بارداری و یا همان داروهای تراتوژن ممکن است در ایجاد کلیه اسبی شکل جنین نقش داشته باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر و برقراری ارتباط مستقیم روی تماس با ما کلیک کنید.

علائم کلیه نعل اسبی چیست؟

برخی افراد مبتلا، علامتی ندارند اما ممکن است در برخی از افراد استفراغ و تهوع، عفونت های مکرر دستگاه ادراری (که ممکن است همراه با درد و تب باشد) و همچنین سنگ کلیه (به همراه درد شکم و هماچوری) دیده شود.

شایع ترین عارضه کلیه نعل اسبی شکل، ureteropelvic junction (UPJ) obstruction یا انسداد حالب در قسمت فوقانی است که در یک سوم افراد دیده می شود.

همچنین برخی دیگر از علائم آن عبارتند از هیدرونفروز (هنگامی که کلیه ها به دلیل تجمع ادرار متورم می شوند)، کلیه پلی کیستیک (هنگامی که کیست های خوش خیم و غیرسرطانی در کلیه ایجاد می شود) ، رفلکس vesicoureteral (هنگامی که ادرار از مثانه به سمت کلیه به عقب بر می گردد)  و هایپرتنشن renal (هنگامی رخ می دهد که شریان های ورودی به کلیه ها تنگ می شوند و فشار آن ها افزایش می یابد).

فرد دارای چسبندگی کلیه، به احتمال بیشتری ممکن است مبتلا به سرطان کلیه شود پس بهتر است علائم سرطان کلیه از قبیل وجود خون در ادرار، پهلو درد و وجود توده در شکم را بشناسد تا در صورت مشاهده، هر چه زودتر تحت درمان قرار گیرد.

تشخیص کلیه نعل اسبی چگونه انجام می شود؟

غالبا تشخیص کلیه نعل اسبی شکل هنگامی رخ می دهد که بیمار به دلیل مشکل دیگری به پزشک مراجعه کرده باشد و در حین معاینه و انجام آزمایشات از قبیل سونوگرافی و یا انجام MRI با کلیه نعل اسبی مواجه شود و تشخیص داده شود. اگر فرد با مشکلات کلیوی به پزشک مراجعه کند، باید آزمایشات تکمیلی از او گرفته شود. در ابتدا باید آزمایش ادرار از فرد گرفته شود تا وجود خون یا موارد مشکوک دیگر در آن بررسی شود. همچنین باید kidney function tests برای پی بردن به نحوه ی عملکرد کلیه از بیمار گرفته شود که برخی از این تست ها عبارتند از Estimated glomerular filtration rate (eGFR)، Blood urea nitrogen (BUN) test و Creatine clearance test که برای بیمار درخواست می شود تا به تشخیص بهتر کمک شود.

نحوه ی درمان علائم کلیه نعل اسبی شکل چیست؟

درمان یا عدم درمان آن به موارد مختلفی بستگی دارد. به طور کلی کلیه ی نعل اسبی شکل درمان پذیر نیست و شکل کلیه ی فرد تا پایان عمر به همان صورت باقی خواهد ماند. اگر فرد مبتلا علامتی نداشته باشد، نیاز به درمان خاصی نیست. اما اگر علامتدار باشد، روش های گوناگونی برای درمان وجود دارد. یکی از این روش ها مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی موجود در بدن به علت عفونت ادراری است. یکی دیگر از روش های درمان، کمک گرفتن از عمل های جراحی است. به کمک این عمل ها، سنگ های کلیه حذف می شوند و فرد می تواند راحت تر ادرار کند. پزشکان برداشتن کلیه ی نعل اسبی (nephrectomy) و یا جدا کردن دو کلیه ی به هم چسبیده را توصیه نمی کنند. برخلاف تصور اشتباه مردم، این شکل از کلیه ها، سرطانی نیستند و افراد دارای کلیه نعل اسبی شکل می توانند طول عمری مشابه افراد عادی داشته باشند و خطری سلامت آن ها را تهدید نمی کند.

سنگ کلیه در افراد دارای کلیه نعل اسبی شکل به علت ناهنجاری های متابولیک و اختلال در زهکشی سیستم جمع کننده و استاز ادراری، بیشتر دیده می شود. آناتومی غیرطبیعی در این افراد باعث می شود که حذف سنگ کلیه در آن ها مشکل باشد. با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی استفاده از RIRS برای درمان سنگ کلیه در افراد دارای کلیه ی نعل اسبی شکل افزایش یافت زیرا پزشکان استفاده از یک روش کمتر تهاجمی را نسبت به جراحی باز ترجیح دادند. در این افراد به دلیل داشتن لگن صاف تر، فضاهای داخل کلیوی باریک تر و به طور کلی، کلیه های غیرطبیعی عمل RIRS سخت تر انجام می شود و طول زیادی از یورتروسکوپ منعطف در خارج از مجرای ادراری قرار می گیرد اما با وجود تمام این شرایط، میزان موفقیت آن بالا و میزان عوارض آن بسیار پایین است (ممکن است به دلیل آناتومی نامناسب، این افراد نیاز به چندین جلسه انجام عمل جراحی RIRS داشته باشند و این موضوع باعث بالا رفتن هزینه ها می شود). به دلیل پایین تر قرار گرفتن کلیه ها نسبت به حالت نرمال در این افراد، لازم است در هنگام انجام RIRS، پزشک مراقب آسیب مخاطی و خونریزی ها باشد (ناهنجاری های عروقی در کلیه نعل اسبی شکل  احتمال خونریزی ها را افزایش می دهد). این بیماران می توانند تحت عمل PCNL هم قرار بگیرند اما این عمل با موفقیت کمتری همراه است و عوارض بعد عمل بیشتری را به همراه دارد که ممکن است در افراد دارای کلیه نعل اسبی شکل، چالش برانگیز باشد. حتی اگر لازم باشد که برای بیمار عمل RIRS تکرار شود، باز هم مدت زمان عمل کوتاه تر و زمان بستری شدن در بیمارستان نسبت به PCNL کمتر است.

همچنین روش دیگری به نام shock wave lithotripsy (SWL) هم می تواند در درمان سنگ کلیه در بیماران کلیه نعل اسبی شکل استفاده شود. این روش مانند RIRS موثر و ایمن است اما میزان موفقیت به دست آمده از این روش متغیر است و نمی توان آن را به عنوان یک روش درمانی کاملا قابل اطمینان در نظر گرفت. ممکن است با یک بار انجام دادن آن، سنگ ها به طور کامل تکه تکه نشوند و نیاز باشد که چندین بار تکرار شود.

نتایج به دست آمده از تجربیات پزشکان نشان می دهد که برای درمان سنگ کلیه خصوصا در افراد دارای کلیه نعل اسبی شکل، روش RIRS نسبت به SWL  با عوارض کمتر و موفقیت بیشتری همراه است.

اگرچه روش های SWL و PCNL در دستورالعمل ها جزو روش های درمانی استاندارد و طلایی برای درمان سنگ کلیه محسوب می شوند اما RIRS روشی است که با پیشرفت علم و پزشکی، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و با گذشت زمان به یک درمان رایج و مهم تبدیل شده است‌. این روش نسبت به دیگر روش های موجود برای درمان، با موفقیت بالاتری همراه است و عوارض کمتری را ایجاد می کند. همچنین خوشبختانه استفاده از این روش در بین بیماران در حال افزایش است.

عمل جراحی RIRS چیست و چگونه انجام می شود؟

با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، راه های درمان سنگ کلیه به سرعت در حال افزایش می باشند. در گذشته روش های جراحی باز بیشتر استفاده می شدند اما امروزه روش هایی با عوارض کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
اگرچه که روش های گوناگونی برای حذف سنگ کلیه وجود دارد اما به تازگی روش RIRS مورد استفاده قرار می گیرد که روز به روز موفقیت های به دست آمده از این روش افزایش می یابد‌.
موفقیت بالا و عوارض کم عمل جراحی RIRS باعث شده است که این عمل به یک درمان رایج تبدیل شود.
روش جراحی RIRS در افراد چاق، دارای مشکلات اسکلتی عضلانی، ناهنجاری های مجرای ادراری، اختلالات خونریزی دهنده و ناهنجاری های کلیه مانند کلیه نعل اسبی شکل به عنوان یک درمان کارآمد و قابل اعتماد استفاده می شود.
بیمار قبل از این که تحت جراحی RIRS قرار بگیرد، باید از نحوه ی انجام عمل جراحی، میزان موفقیت و عوارض احتمالی آن آگاه شود و عمل جراحی با رضایت کامل او انجام شود. پیش از انجام عمل جراحی RIRS، بیمار تحت معاینه فیزیکی قرار می گیرد و آزمایش خون، آزمایش ادرار و کشت ادرار از او گرفته می شود.

RIRS را می توان در اکثر بیماران انجام داد. با افزایش استفاده از این روش و کسب تجربه توسط پزشکان عوارض پیش آمده از این روش روز به روز کاهش می یابد. خونریزی، هماتوم داخل لگنی، آسیب مخاطی، سوراخ شدن و بیرون آمدن حالب، عفونت ادراری و سپسیس از عوارض احتمالی انجام عمل جراحی RIRS هستند که احتمال بروز آن ها بسیار کم و ناچیز است. همچنین میزان عوارض پیش آمده در حین عمل جراحی هم بسیار پایین گزارش شده است.