برگشت وازکتومی

وازکتومی عملی سرپایی و یکی از روش های جلوگیری از بارداری است که در آن در مجرای وازدفران برشی ایجاد می کنند تا اسپرم هایی که توسط بیضه تولید شده اند نتوانند به خارج بدن راه پیدا کنند. این عمل به دو روش سنتی و بدون اسکالپل انجام می شود. عوارض جانبی کمی دارد، دوره بهبودی کوتاهی دارد و فرد چند روز بعد عمل می تواند تمامی کارهای خود را مثل سابق انجام بدهد. در صورتی که فرد دوباره قصد بچه دار شدن داشته باشد می تواند عمل برگشت وازکتومی را انجام دهد که در این عمل، دو قسمت بریده شده ی وازدفران را به هم متصل می کنند و بعد از چند ماه دوباره اسپرم به مایع منی فرد بر می گردد. این عمل نیز به دو روش vasovasostomy و vasoepididymostomy انجام می شود. این عمل به طور ۱۰۰ درصدی با موفقت همراه نخواهد بود چون عمل پیچیده ای است. در ادامه عوارض آن و شرایط فرد بعد عمل کاملا بررسی خواهد شد.

در این مقاله به بررسی موارد زیر خواهیم پرداخت:

• وازکتومی چیست؟
• عمل جراحی برگشت وازکتومی

وازکتومی چیست؟

وازکتومی (vasectomy) یکی از روش های موثر در جلوگیری از بارداری است. عمل جراحی کوچک و سرپایی است که باعث می شود در مایع منی، اسپرمی وجود نداشته باشد و فرد قابلیت بارور کردن نداشته باشد. اما چون یک عمل جراحی است  ریسک ها و خطرات خود را دارد. این روش نسبت به توبکتومی (بستن یا قطع کردن لوله های فالوپ) در زنان راحت تر است، عوارض بعد عمل کمتری دارد و ارزان تر است. این عمل جراحی، شایع است و حدودا ۳۰ دقیقه زمان می برد و فرد در همان روز می تواند مرخص شود و به خانه برگردد. عمل در مطب پزشک یا بیمارستان انجام خواهد شد. وازکتومی هنگامی انجام می شود که فرد در زمینه بچه دار نشدن به اطمینان رسیده باشد. انجام این عمل جراحی تاثیری بر سطح هورمون جنسی مردانه فرد یا تستوسترون نخواهد داشت.

در مردان، بیضه ها اسپرم تولید می کنند که به همراه مایعات ترشح شده از غدد پروستات و سمینال وزیکل، مایع منی را ایجاد می کنند که به وازدفران می ریزد. سپس این مایع به میزراه ریخته و در ادامه از بدن خارج می شود. پس از انجام عمل وازکتومی، باز هم بیضه ها مثل سابق به تولید اسپرم ادامه می دهند اما با این تفاوت که به علت تغییرات ایجاد شده در وازدفران، از بدن خارج نمی شوند.

برای انجام این عمل جراحی، کیسه بیضه را برش می دهند تا به لوله های وازدفران دسترسی داشته باشند. سپس لوله ها را می برند و دو سمت آن را می سوزانند و بخیه یا گره می زنند. در این حالت، اسپرم های تولید شده در بیضه نمی توانند وارد وازدفران و در ادامه مایع منی شوند. ممکن است برای انجام وازکتومی نیاز به دو برش در کیسه بیضه باشد تا دسترسی به دو لوله ی وازدفران راحت تر باشد. همچنین انجام این روش به بی حسی موضعی به صورت تزریقی نیاز دارد. این روش انجام عمل وازکتومی، سنتی است و از گذشته انجام می شود.

در روش دیگر که بدون اسکالپل نامیده می شود، عمل وازکتومی بدون نیاز به برش جراحی انجام می شود. در این روش جراحی، پزشک لوله وازدفران را با لمس کردن تشخیص می دهد سپس آن را با یک گیره ثابت نگه می دارد و سوراخ کوچکی بر روی کیسه بیضه ایجاد می کند، وازدفران را بیرون می کشد و آن را می بُرد. سپس آن را به داخل کیسه بیضه برمی گرداند و در انتها نیازی به بخیه زدن نیست. این روش، روشی نوین است و فرد درد و عوارض کمتری خواهد داشت. برای انجام این روش یا از بی حسی موضعی به شکل تزریقی استفاده می شود یا پزشک از اسپری بی حسی استفاده می کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر بازگشت وازکتومی را در این سایت مطالعه نمایید.

در روش سنتی، فرد نیاز به حدود یک هفته استراحت بعد از عمل خواهد داشت ولی در روش بدون اسکالپل، بیمار تنها بعد از چند روز می تواند به حالت عادی برگردد در نتیجه می توان گفت بهترین فایده ی عمل بدون اسکالپل این است که بهبودی بعد از آن نیاز به زمان کمتری دارد (احتمال درد و تورم و مشکلات بعد عمل در روش بدون اسکالپل کمتر است چون روش جراحی بدون اسکالپل کمتر تهاجمی است و فرد زودتر به بهبودی کامل دست خواهد یافت در نتیجه استقبال از این روش بیشتر از روش سنتی است).

به طور معمول این روش ها کاملا اثرگذار هستند و موارد بسیار نادری دیده می شود که به شکل خود به خودی دوباره دو سمت لوله ی وازدفران به هم متصل شده باشند و در مایع منی فرد، اسپرم یافت شود. البته باز هم ممکن است بعد از انجام عمل وازکتومی در مایع منی فرد، اسپرم یافت شود (چون ممکن است از قبل از عمل جراحی مقداری اسپرم در وازدفران باقی مانده باشد) اما به طور معمول بدون توجه به نوع عمل انجام شده تقریبا ۸ تا ۱۶ هفته بعد انجام وازکتومی، در مایع منی اسپرمی وجود نخواهد داشت و برای اطمینان خاطر، لازم است که فرد ۲ تا ۳ ماه بعد عمل یک نمونه بدهد تا مطمئن شود (در صورتی که هنوز هم اسپرم وجود داشته باشد، لازم است تا دوباره یک نمونه ی دیگر از فرد گرفته شود و حضور یا عدم حضور اسپرم در آن تشخیص داده شود).

این عمل جراحی، جراحی ایمن و کم خطری است و عوارض جانبی کمی بعد از عمل دارد از قبیل درد با شدت کم، تورم کیسه بیضه و هماتوما (مقدار کمی خونریزی در زیر پوست که حالتی شبیه کبودی ایجاد می کند)، التهاب و عفونت (تب، درد و قرمزی کیسه بیضه). ولی به طور کلی این موارد رخ نخواهد داد و اگر هم رخ بدهد، خیلی جدی نیست و بیمار به زودی بهبود می یابد. البته ممکن است درصد خیلی کمی از افرادی که وازکتومی کرده اند (بین ۱ تا ۲ درصد آن ها) دچار postvasectomy pain syndrome شوند یعنی به طور مزمن در کیسه بیضه احساس درد داشته باشند. این مشکل با مصرف داروهای ضد درد و یا انجام جراحی دوباره برطرف می شود. همچنین برخی علائم دیگر ممکن است در فرد ظاهر شود از جمله احساس فشار و ناراحتی در بیضه، گرانولومای اسپرم (حاصل از نشت اسپرم ها)، اسپرماتوسل (ایجاد یک کیست در بالای اپیدیدیم که حاوی مایعی است که در آن اسپرم یافت می شود) و هیدروسل (کیسه ای در اطراف بیضه ها که در آن تجمع مایع رخ داده است). در صورتی که هر علامت غیرعادی داشتید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

بعد از عمل جراحی، فرد باید برای چند روز استراحت کند و به طور کلی کمتر از یک هفته طول می کشد تا فرد به بهبودی کامل دست یابد و بتواند مثل سابق کارهای خود را انجام دهد. همچنین در صورت درد و تورم، فرد می تواند تا ۳۶ ساعت بعد انجام عمل، بر روی کیسه بیضه یخ بگذارد. فرد نباید تا چند روز بعد از انجام وازکتومی، رابطه جنسی داشته باشد و در صورتی که بعد عمل درد شدیدی داشت می تواند از داروهای مسکن مثل استامینوفن استفاده کند.

قبل از انجام عمل وازکتومی باید با پزشک خود مشورت کنید به نتیجه برسید که تصمیم شما در زمینه پیشگیری از بارداری قطعی است. پزشک نیز درباره مسائل مختلفی از قبیل سابقه خونریزی شدید یا مشکلات خونی، آلرژی و حساسیت نسبت به داروهای بیهوشی و بی حسی، مصرف آسپرین یا داروهای حاوی آسپرین (بر روی خونریزی ها اثر می گذارند)، سابقه ی عمل جراحی در قسمت دستگاه تناسلی (برای مثال فتق ها) و عفونت های ادراری تناسلی از شما سوال خواهد کرد. در انتها فرد با علم کامل نسبت به نوع عمل جراحی، نحوه انجام آن، دوره بهبودی و شرایط بعد عمل نسبت به انجام آن رضایت خود را اعلام می کند.

بعد از انجام وازکتومی تا ۷ روز نباید داروهایی مثل آسپرین (به طور کلی داروهای NSAID)، وارفارین و پلاویکس را استفاده کنید. در صورتی که تا قبل عمل این داروها را مصرف می کردید برای نحوه ی مصرف آن ها بعد عمل جراحی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین در قبل عمل نباید غذای سنگین مصرف کرده باشید.

بعد این عمل جراحی، بیضه ها باز هم به تولید اسپرم ادامه می دهند اما چون راه خروجی به بیرون ندارند در همان جا می میرند، تجزیه می شوند و توسط بدن جذب می شوند این اتفاق هر روز برای بقیه ی سلول های پیر و مرده بدن هم رخ می دهد.

عمل جراحی برگشت وازکتومی

اگر نظر شما عوض شده است و دوست دارید که بچه دار شوید می توانید عمل جراحی برگشت وازکتومی را انجام دهید اما باید بدانید که عمل جراحی برگشت وازکتومی عملی ساده نیست و پیچیده تر از خود وازکتومی است. انجام این عمل چند ساعت طول می کشد و ممکن است با موفقیت ۱۰۰ درصدی و نتیجه بخشی کامل همراه نباشد. در عمل وازکتومی، لوله وازدفران را می بُرند تا اسپرم نتواند از بدن خارج شود. در عمل برگشت وازکتومی باید دوباره آن لوله وازدفران را که بریده بودند به هم وصل کنند، در این صورت دوباره اسپرم می تواند از بدن خارج شود و فرد قابلیت بارور کردن خواهد داشت.

عمل جراحی برگشت وازکتومی به ۲ صورت انجام می شود. هر دو روش به ایجاد برشی کوچک در کیسه بیضه نیاز دارند (برشی به اندازه ی برش در وازکتومی به روش سنتی). در روش اول که vasovasostomy نامیده می شود، دو طرف وازدفران که از هم بریده شده بودند دوباره به هم دوخته می شوند. روش دوم vasoepididymostomy است. در این روش لوله وازدفران به اپیدیدیم متصل خواهد شد که در قسمت پشتی هر بیضه قرار گرفته است. انجام این عمل جراحی پیچیده تر از وازووازوستومی است و تنها زمانی پزشک این روش را انتخاب می کند که بداند انجام وازووازوستومی در فرد نمی تواند به خوبی انجام شود و نتیجه مناسبی داشته باشد.

به طور کلی هر نوع از اعمال برگشت وازکتومی در بیمارستان همراه با بیهوشی انجام خواهد شد. این عمل بین ۲ تا ۴ ساعت طول می کشد و بیمار بعد عمل مرخص می شود ولی حدود ۲ هفته زمان می برد تا فرد بهبودی کامل خود را به دست بیاورد. خود عمل وازکتومی از درصد موفقیت بالایی برخوردار است ولی عمل برگشت وازکتومی از این میزان موفقیت برخوردار نیست و احتمال موفقیت آن کمتر است. ممکن است انجام وازکتومی در فردی باعث ایجاد درد مزمن بیضه ها شده باشد (postvasectomy pain syndromes). درد این فرد با انجام عمل برگشت وازکتومی بهبود می یابد (اصلی ترین انگیزه های یک فرد برای عمل جراحی برگشت وازکتومی، بازگشت قابلیت باروری و یا کاهش دردهای مزمن حاصل از وازکتومی است).

عوارض جانبی عمل برگشت وازکتومی نادر است اما اگر رخ بدهد شامل این موارد است: خونریزی و تورم همراه با درد (برای جلوگیری از پیش آمدن این مورد بهتر است به تمامی توصیه های پزشک خود در قبل و بعد عمل جراحی، عمل کنید)، عفونت (درمان آن با استفاده از آنتی بیوتیک انجام می شود، البته بعد هر عمل جراحی امکان عفونت وجود دارد) و درد شدید و پایداری که با مسکن های معمولی خوب نمی شود. در صورت بروز هر یک از این موارد باید با پزشک خود مشورت کنید. اگر در گذشته، در سال های بعد از انجام وازکتومی، برای بیضه ها اتفاق خاصی افتاده باشد ممکن است بعد عمل برگشت وازکتومی قدرت باروری فرد مثل سابق نباشد.

نتیجه مثبت عمل چند ماه بعد از آن قابل مشاهده است. پزشک نمونه می گیرد و در صورتی که در مایع منی، اسپرم وجود داشته باشد یعنی عمل جراحی با موفقیت انجام شده است و عمل نتیجه بخش است. در صورتی که فرد vasovasostomy انجام داده باشد، بین ۶ تا ۱۲ ماه زمان می برد تا به حالت عادی برگردد و در مایع منی، اسپرم یافت شود و اگر فرد عمل جراحی vasoepididymostomy انجام داده باشد، زمان بیشتری لازم است تا به حالت عادی برگردد.

هنگامی که اسپرم به مایع منی برگردد، فرد دوباره قابلیت بارور کردن خواهد داشت ولی نباید بین ۲ تا ۳ هفته بعد عمل، رابطه جنسی داشته باشد. میزان موفقیت در عمل جراحی برگشت وازکتومی به عوامل مختلفی بستگی دارد از قبیل نوع عمل جراحی وازکتومی (سنتی یا بدون اسکالپل)، عوامل مختلف اثرگذار بر باروری دو جنس مثل سن آن ها و … .

یک هفته بعد از انجام عمل به پزشک خود مراجعه کنید تا شما را معاینه کند و همچنین یکی دو ماه بعد از عمل برگشت وازکتومی یک تست آنالیز مایع منی بدهید تا مطمئن شوید دوباره اسپرم در مایع منی وجود دارد.