مراقبت های بعد از سنگ شکنی کلیه

سنگ شکنی کلیه به دو روش درون اندامی و برون اندامی انجام می شود. روش درون اندامی روشی است که به وسیله دوربین های ظریفی از داخل مثانه به داخل کلیه ها وارد شده و سنگ کلیه شکسته می شود. اما روش برون اندامی روشی است که با یک خواب عمیق و بیهوشی سبک روی تخت دراز کشیده و با وسیله ای شبیه سی تی اسکن که یک پروب دارد با فاصله از شکم بیمار قرار می گیرد و امواجی از خود ساطع می کند که از بیرون بدن به داخل بدن وارد می شود و نقطه کانونی آن را با تنظیماتی زیر اشعه روی سنگ تنظیم می کنند و سنگ را می شکنند. این مقاله در مورد مراقبت های بعد از سنگ شکنی کلیه نوع دوم یا برون اندامی می باشد.

جهت آشنایی با روش های دفع سنگ کلیه کلیک کنید.

سنگ شکنی کلیه

نام لاتین این روش ESWL می باشد. این روش برای سنگ های بالای 6 میلی متر تا حدود ده میلی متر در کالیس تحتانی کلیه و بالای 6 میلی متر تا حدود بیست میلی متر در لگنچه و کالیس های میانی و فوقانی قابل انجام است. برای سنگ های حالب پروگزیمال یعنی در قسمت بالایی حالب که نزدیک کلیه است تا حدود 13-12 میلی متر را هم می توان با این روش سنگ شکنی کرد. بعد از این سنگ شکنی چه مراقبت های خاصی لازم است.

نکته مهم این است که بعد از این نوع سنگ شکنی ضرباتی که به کلیه وارد می شود علاوه بر سنگ بر بافت کلیه و اطراف و پارانشیم و مخاط کلیه و عروق کلیه هم ضربه می خورد و طبیعی است به علت این آسیب های ناخواسته و ناگزیر و قطعی ادرار بیمار خونی است. بنابراین ادرار این بیماران در چند روز اول خونی می باشد و ممکن است خون حاوی قطعات ریز سنگ هم باشد و یا نباشد، چون ممکن است علی رغم ضرباتی که زده می شود سنگ نشکند و در نتیجه ممکن است ادرار خونی باشد اما سنگ دفع نشود.

درد پس از سنگ شکنی کلیه

درد بعد از این نوع سنگ شکنی کاملا طبیعی است، چه سنگ بشکند چه نشکند درد خواهد بود. اگر سنگ بشکند قطعات سنگ که در حال دفع است منجر به ورم کلیه و دردهای شدید می شود.

اگر سنگ هم نشکند به دلیل دفع لخته از کلیه و آسیب به پارانشیم منجر به درد بیمار خواهد شد. برای کاهش درد بهترین دارو شیاف دیکلوفناک می باشد. نکته حائز اهمیت بعدی مصرف آنتی بیوتیک می باشد، تمام گایدلاین ها و کتب اورولوژی بالاتفاق معتقدند که بیمار بعد از سنگ شکنی باید برای چند روز آنتی بیوتیک به شکل پیشگیرانه دریافت نمایند.

خطرات سنگ شکنی کلیه

متاسفانه خطرات عفونت بعد از این سنگ شکنی بسیار بالاست و ممکن است خطر جانی برای بیمار به دنبال داشته باشد. چون عروق خونی که آسیب دیده ممکن است باعث ورود عفونت به داخل خون بیمار و سپتسمی و در نهایت شوک سپتیک شود. در نتیجه همیشه قبل از سنگ شکنی تکنسین هایی که این کار را انجام می دهند باید مراقبت کافی به عمل بیاورند که کشت ادرار بیمار منفی باشد و برای بعد از سنگ شکنی حتما آنتی بیوتیک خوراکی برای حداقل یک هفته تجویز شود.

نکته مهم این است که کار کردن با دستگاه سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL توسط تکنسین این کار انجام می شود و عموما پزشکان جراح اورولوژیست این کار را انجام نمی دهند، درست است که مسئولیت فنی و مسئول واحد سنگ شکنی متخصص اورولوژی است اما در تمام کشور کار با دستگاه ضربات و تنظیم آن توسط تکنسین های آموزش دیده انجام می شود. اما سنگ شکنی درون اندامی حتما توسط متخصص اورولوژی و در بعضی موارد فقط فوق تخصصان اندواورولوژی صورت می گیرد.

پس از احتیاطات بعد از سنگ شکنی یکی مصرف به موقع داروهای ضد درد و دیگری مصرف آنتی بیوتیک است. از نظر انجام فعالیت بدنی بعد از سنگ شکنی توصیه به انجام فعالیت های نسبی می شود چرا که قطعات سنگ شکسته شده امکان دفع را پیدا کنند. اگر بیمار بعد از سنگ شکنی خیلی بی تحرک باشد و همیشه درازکشیده باشد، نیروی جاذبه موثر واقع نمی شود تا سنگ را به داخل حالب و مثانه بکشد و باعث خروج آن شود. پس فعالیت بدنی بعد از سنگ شکنی در حد توان حتما توصیه می شود.

توصیه های پس از سنگ شکنی

از توصیه های مهم دیگر بعد از سنگ شکنی مصرف زیاد انواع مایعات می باشد. اصراری نیست که در روزهای اول سنگ شکنی چه نوع مایعی را فرد بنوشد، مثلا در جایی گفته می شود نوشابه سیاه، جای پررنگ و دوغ شور خورده نشود، در فاز بعد ازسنگ شکنی در حدود یک هفته تا ده روز خوردن این موارد منعی ندارد، و هر نوع مایعاتی که باعث افزایش حجم ادرار شود توصیه می شود. حجم ادرار در بیست و چهار ساعت باید بالای دو تا سه لیتر نگه دارند تا خود جریان ادرار باعث کمک به دفع بیشتر سنگ های کلیوی شود.

از احتیاط دیگر که به قبل از سنگ شکنی برون اندامی بر می گردد قطع مصرف داروهای ضد انعقادی مثل آسپرین است. علاوه بر آن تا چند روزی هم که معمولا یک هفته بعد از سنگ شکنی است توصیه می شود دلروهای ضد انعقادی مصرف نشوند چون باعث خونریزی های شدید و هماتوم های غیر قابل کنترل می شوند.

سوال مهم بیماران این است که جه مدت بعد از سنگ شکنی برون اندامی سونوگرافی یا سی تی اسکن کنترل انجام دهیم که بفهمند سنگ دفع شده است یا نه؟

پاسخ این است که حداقل یک فاصله یک یا دو هفته ای بعد از سنگ شکنی تا مطمئن شد تمام قطعات سنگ دفع شده است، گاهی انجام سونوگرافی زودتر از موعد ممکن است قطعات سنگ شکسته شده اما در کنار هم در کالیس کلیه هستند به اشتباه عدم شکستن سنگ تشخیص داده شود و بیمار باید عمل جراحی بزرگتر انجام دهد یا به اشتباه مجدد سنگ شکنی برون اندامی انجام دهد. در نتیجه توصیه می شود که خداقل دو هفته یا بیشتر فرصت داده شود و بعد سونوگرافی انجام شود.

اگر یک سنگ شمنی ناموفق بود برای تکرار سنگ شکنی برون اندامی حداقل یک ماه از سنگ شکنی قبلی فاصله باشد چون آسیب پارانشیم و بافت کلیه التیام پیدا کند و شرایط بهتر شود و بیمار برای سنگ شکنی مجدد اقدام کند.

سوال دیگر این است که تا جند نوبت سنگ شکنی می توان انجام داد که بدون خطر باشد؟

پاسخ این است که سنگ شکنی برون اندامی کاملا بی خطر نیست و مطابق کتب مرجع اورولوژی حتی در سنگ شکنی برون اندامی در هر نوبت تقریبا حدود پنج درصد از بافت کلیه از بین می رود. در نتیجه انجام سنگ شکنی های مکرر و متعدد منجر به از بین رفتن بافت کلیه خواهد شد. یکی از مراقبت های بعد از سنگ شکنی کلیه این می باشد که برای سنگ های مقاوم به سنگ شکن بیشتر از سه بار سنگ شکنی توصیه نمی شود و اگر سنگ بیماری با سه بار سنگ شکنی برون اندامی نشکسته است باید روش دیگری را انتخاب کند که یکی از این روش ها روش فوق پیشرفته ریرس RIRS می باشد. یا اینکه از روش pcnl استفاده کرد.

در روش ریرس جراح وارد مجرا شده و سسنگ رو به شکل بسته با لیزر پودر می کند و در pcnl پهلو یا پشت بیمار با سوراخ کوچکی به کلیه رسیده و سنگ می شکند.