شقاق واژینال نوعی بیماری است که در ناحیه تناسلی زنان با علائمی مانند درد، خارش، سوزش و خونریزی همراه است. بریدگی های واژینال در اثر عوامل مختلفی از قبیل برقراری رابطه جنسی، اصلاح موهای زائد، زایمان طبیعی و همچنین برخی علل زمینه ای مانند بیماری های مزمن پوستی، عدم تعادل هورمونی و … ایجاد می شوند. بریدگی های کوچک و سطحی واژینال، بدون نیاز به درمان پزشکی و عموما با خود مراقبتی بهبود می یابند اما بریدگی ها و پارگی های وسیع تر و بریدگی هایی که به شکل خود به خودی بهبود نمی یابند ممکن است نیاز به درمان پزشکی داشته باشند. در صورتی که باکتری ها وارد زخم شوند و در آن گسترش یابند، زخم دچار عفونت می شود و نیاز به درمان خاصی دارد. فرد با مراقبت های بیشتر می تواند از تیجاد شقاق واژینال جلوگیری کند. در این مقاله از دکتر اورولوژی به بررسی موارد زیر خواهیم پرداخت:
• شقاق واژینال چیست؟
• علائم شقاق واژینال چیست؟
• علل شقاق واژینال چیست؟
• تشخیص آن چگونه است؟
• درمان آن به چه صورت انجام می شود؟
• چگونه می توان از بروز شقاق واژینال پیشگیری کرد؟
• چه زمانی مراجعه به پزشک نیاز است؟
شقاق واژینال چیست؟
همان بریدگی های واژن است. بریدگی های سطحی واژن ضرر خاصی نمی رسانند و معمولا در عرض یک هفته یا بیشتر بهبود می یابند و اثری از خود به جا نمی گذارند و یا عوارض طولانی مدتی ایجاد نمی کنند؛ فقط ممکن است یکی دو روز قبل از بهبودی، درد و ناراحتی خفیفی ایجاد کنند به ویژه در هنگام ادرار کردن و حمام رفتن و امکان دارد با خونریزی مختصری همراه باشند.
بریدگی های شدیدتر نیاز به بخیه زدن و مراقبت های پزشکی دارند (یعنی بریدگی هایی که عمیق تر هستند، خونریزی آن ها متوقف نمی شود و فرد با خودمراقبتی نمی تواند باعث بهبود آن شود). تشخیص آن از طریق معاینه بالینی توسط پزشک انجام می شود. پزشک برای استفاده از روش صحیح درمانی، باید به عمق بریدگی ایجاد شده پی ببرد و به علائم همراه آن از قبیل چرکی بودن توجه کند.
علائم شقاق واژینال چیست؟
شقاق واژینال با علائمی از قبیل درد خفیف، گزگز در هنگام ادرار کردن و یا تماس با آب، احساس ناراحتی در حین برقراری رابطه جنسی، خونریزی یا لکه بینی خفیف و خارش و سوزش همراه است.
علل شقاق واژینال چیست؟
برقراری رابطه جنسی شایع ترین علت ایجاد شقاق واژینال است. ورود انگشت یا هر جسم دیگری به واژن می تواند بافت ظریف آن را تحت تاثیر قرار بدهد.
اگر بریدگی واژینال در اثر رابطه جنسی رخ بدهد، علائم همراه آن کبودی در آن ناحیه به همراه درد است که بهبودی آن چندین روز زمان می برد.
حضور برخی از عوامل احتمال شقاق واژینال را طی رابطه جنسی افزایش می دهد که عبارتند از: خشکی واژینال، آتروفی ولوواژینال (وضعیتی است که بافت واژن نازک تر و خشک تر می شود و حالت الاستیکی آن کمتر می شود)، ولوواژینیت (عفونت ناشی از کاندیدا آلبیکنس که به آن برفک نیز گفته می شود)، تخریب بافتی یا وجود زخم در ناحیه واژن (برای مثال به دلیل انجام عمل جراحی، پرتودرمانی لگن و ناهنجاری های مادرزادی)، بیماری های پوستی و مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئید ها.
شیو کردن موهای ناحیه تناسلی با تیغ نیز می تواند یکی دیگر از علل شایع بریدگی و پارگی واژن باشد. اپیلاسیون نیز می تواند باعث پارگی قابل توجه پوست شود. طبق یکی از تحقیقاتی که چندین سال پیش انجام شده است، حدود ۲۵ درصد افراد به هنگام شیو کردن موهای ناحیه تناسلی خود، به آن آسیب وارد می کنند. افراد مبتلا به بیماری های پوستی بیشتر مستعد بریدگی و ایجاد زخم هستند. درصد کمی از این افراد، ممکن است نیازمند مصرف آنتی بیوتیک و انجام جراحی شوند.
به طور کلی انواع مختلف حذف موهای تناسلی باعث ایجاد زخم های میکروسکوپی می شوند. هر چند که این زخم ها ریز هستند اما معبر مناسبی برای ورود میکروب ها هستند و احتمال ایجاد عفونت پوست را افزایش می دهند.
همچنین یکی دیگر از عوامل ایجاد شقاق واژینال، زایمان طبیعی است که باعث بریدگی ها و پارگی های بزرگتری می شود و در اکثر زایمان های طبیعی خصوصا افرادی که برای بار اول زایمان می کنند، دیده می شود. این بریدگی دردناک است و تا چند روز فرد نمی تواند به خوبی راه برود یا بنشیند.
گاهی اوقات ممکن است فرد علت اصلی ایجاد بریدگی را به خاطر نیاورد. برخی از عوامل دیگری که باعث ایجاد شقاق واژینال می شوند عبارتند از: افزایش سن فرد، عدم تعادل هورمونی (تغییر سطح استروژن باعث نازک تر شدن دیواره واژن می شود و آن را مستعد پارگی می کند)، بیماری های پوستی مزمن زیرا برخی بیماری های پوستی، باعث شکننده تر شدن پوست می شوند مانند اگزما (نوعی اختلال پوستی مزمن عود شونده دارای لکه های قرمز که ملتهب، ترک خورده و خارش دار هستند و بسته به قسمتی از دستگاه تناسلی که آن را درگیر کرده اند، با علائمی همچون سوزش و پوسته پوسته شدن همراهند که بسته به شدت و مرحله ی بیماری متفاوت است)، لیکن پلان (یک بیماری به واسطه دستگاه ایمنی که منجر به بثورات پوستی خارش دار می شود و می تواند دهان، ناخن ها، پوست سر، اندام تناسلی، گلو، چشم ها و اندام تناسلی را درگیر کند. معمولا در عرض یک سال از بین می روند اما ممکن است در برخی نواحی مزمن شوند. در ناحیه تناسلی با علائمی همچون درد، سوزش و ترشحات زرد چسبناک همراه هستند)، پسوریازیس(نوعی بیماری اتوایمیون که علت اصلی ایجاد اختلال در دستگاه ایمنی است که به بافت های سالم حمله می کند، التهاب ایجاد می کند، سرعت تکثیر سلول های پوستی را افزایش می دهد و این سلول ها پلاک هایی را شکل می دهند. در این بیماری بر روی پوست، لکه های خارش دار، پوسته پوسته و خشک وجود دارد اما پسوریازیس در ناحیه تناسلی با خشکی و پوسته پوسته شدن همراه نیست و لکه های صورتی رنگ با لبه های مشخصی دارد) و لیکن اسکلروزوس (نوعی بیماری پوستی که باعث ایجاد لکه های سفید و خارش دار در ناحیه تناسلی می شود. می تواند در زنان، مردان و کودکان دیده شود اما بیشتر زنان یائسه را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری التهابی مزمن، پوست قسمت خارجی دستگاه تناسلی را تحت تاثیر قرار می دهد و این پوست ملتهب در برابر بریدگی و ایجاد جراحت، آسیب پذیرتر است) و کمبود ویتامین های C و D
تشخیص آن چگونه است؟
برای تشخیص و درمان شقاق واژینال هنگامی که فرد علت اصلی ایجاد آن را ذکر می کند و آن بریدگی یا پارگی دچار عفونت نشده است، نیازی به انجام آزمایش نیست.
اما به هر حال گاهی اوقات انجام آزمایشات به بررسی بهتر شرایط کمک می کنند. این آزمایشات شامل کشت (نمونه برداری از ترشحات واژن با سوآپ و ارسال آن به آزمایشگاه برای شناسایی عفونت واژن مانند کاندیدا آلبیکنس و عفونت های مقاربتی) و بیوپسی (برداشتن تکه ای بافت و ارسال آن به آزمایشگاه برای تشخیص علل زمینه ای پارگی های مکرر واژن مانند لیکن اسکلروزوس) هستند.
درمان آن به چه صورت انجام می شود؟
بریدگی های جزئی واژن با مراقبت در خانه، قابل درمان هستند. زمانی که فرد بهداشت را رعایت کند و علائم عفونت را نداشته باشد، بریدگی واژن خود به خود بهبود می یابد. تمیز و خشک نگه داشتن محل آسیب، اجتناب از محصولاتی که باعث تحریک زخم می شوند و دوری از فعالیت هایی که می تواند این شرایط را بدتر کند باعث بهبود زخم های سطحی می شوند. فقط لازم است که فرد هر روز زخمش را بررسی کند تا اگر روند بهبودی مشاهده نمی شد به پزشک مراجعه کند.
ایجاد بریدگی و پارگی پوست، باعث ورود میکروب ها به بدن و ایجاد عفونت می شود. تمیز و خشک نگه داشتن زخم های ایجاد شده در ناحیه واژن باعث جلوگیری کردن از عفونت آن ها می شود.
برخی از راه های درمانی شقاق واژینال عبارتند از:
• شستن دست ها با آب و صابون قبل از تماس با زخم ها برای مدت حداقل ۱۵ ثانیه
• شستن روزانه ی ناحیه ی آسیب دیده با آب گرم و صابون (عدم استفاده از شوینده های معطر) به هدف عدم ورود باکتری های آلوده کننده به محل و ایجاد عفونت
• قبل از پوشیدن لباس، از کامل خشک شدن ناحیه ی آسیب دیده اطمینان حاصل کنید.
• از مرطوب شدن ناحیه ی زخم اجتناب کنید.
• در صورتی که درد شدیدی دارید، می توانید از مسکن هایی مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کنید. همچنین می توانید از داروهای موضعی و یا پماد نیز استفاده کنید.
• می توانید برای کاهش التهاب آن ناحیه از یک کیسه یخ استفاده کنید.
• از محصولاتی که با PH اسیدی واژن تداخل ایجاد می کنند، دوری کنید.
پوشیدن لباس زیر گشاد با جنس پنبه می تواند در بالا بردن سرعت بهبود بریدگی نقش موثری داشته باشد.
در صورتی که بریدگی واژن خود به خودی بهبود نیابد، به علت یک بیماری زمینه ای ایجاد شده باشد و یا عفونی شود، نیاز به درمان توسط پزشک دارد. برای درمان می توان از کرم یا ژل آنتی بیوتیک، کرم ضد قارچ، داروهای ضد ویروسی، کرم استروژن واژینال برای واژینیت آتروفیک، کرم استروئیدی برای بیماری های التهابی و داروهای مسکن برای دردهای شدید کمک گرفت.
یکی از درمان های شقاق واژینال، لیزر واژینال در زنان یائسه است. لیزر کربن دی اکسید سال هاست که در درمان پزشکی به پزشکان کمک می کند. در ابتدا از کمی ماده بی حس کننده استفاده می شود سپس یک پروب وارد واژن می شود که پرتوهای نوری از خود منتشر می کند که به بافت نفوذ می کنند و گرما ایجاد می کنند. به دنبال آن، تولید کلاژن در آن ناحیه بهبود می یابد که این مورد باعث بهبودی سریع تر شقاق واژینال می شود.
مطالعات گوناگون نشان داده اند که لیزر واژن در ضخیم شدن واژن نازک و شکننده نقش دارد.
اگر بریدگی واژن باعث عفونت شدیدی شود که منجر به ایجاد آبسه شود، نیاز است که آبسه تخلیه شود.
بریدگی های بزرگ و شدید ممکن است به بخیه زدن نیاز پیدا کنند. اگر بریدگی ها و پارگی ها دوباره ایجاد شوند، نیاز به جراحی ترمیمی است.
چگونه می توان از بروز شقاق واژینال پیشگیری کرد؟
در وهله اول فرد باید از علت زمینه ای که باعث ایجاد بریدگی شده است اجتناب کند.
برای پیشگیری از ایجاد شقاق واژینال می توان از برخی اقدامات ساده را انجام داد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد: شیو کردن با دقت بالا، استفاده از کرم یا ژل اصلاح، اطمینان حاصل کردن از عدم وجود زخم در ناحیه ای که می خواهد وکس شود و ماساژ پرینه برای کاهش مقاومت عضلانی قبل و بعد از زایمان طبیعی و … .
چه زمانی مراجعه به پزشک نیاز است؟
بریدگی های جزئی و سطحی عموما بی ضررند و بدون درمان خاصی به سرعت بهبود می یابند اما پارگی های شدید تر که حتی گاهی اوقات با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده هستند با عوارض قابل توجهی همراه اند بنابراین نباید به حال خود رها شوند تا خود به خود بهبود یابند. پارگی های سطحی با برخی مراقبت های اولیه مانند شستشو با آب گرم، برقراری تعادل PH واژن، خشک کردن کامل واژن قبل از لباس پوشیدن و پوشیدن لباس زیر نخی و گشاد بهبود می یابند.
در صورتی که خونریزی بعد از ۱۰ دقیقه فشار کمتر نشود، بریدگی عمیق و بزرگ باشد، همراه با سرگیجه و ضعف باشد، زخم ها متعدد و دارای لبه های ناهموار باشند، با گذشت چند روز بهبود نیابند، روز به روز بدتر شوند و باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در فرد شوند باید به پزشک مراجعه کند.
اگر فرد بریدگی هایی متعدد به همراه علائمی از قبیل تب و لرز، ترشحات بدرنگ و بدبو، احساس ناخوشی، بی حسی یا سوزن سوزن شدن و احساس ضعف و کاهش هوشیاری داشته باشد باید فورا به پزشک مراجعه کند
