علائم نارسایی کلیه

نارسایی کلیه شرایطی است که در آن یک کلیه یا هر دو کلیه نمی توانند به خوبی به عملکرد اصلی خود که حذف مواد زائد و سمی از جریان خون است بپردازند. این بیماری با توجه به سطح GFR در ۵ طبقه تقسیم بندی می شود که با توجه به طبقه آن می توان به سطح عملکرد کلیه و میزان آسیب وارد شده به کلیه پی برد. عوامل مختلفی باعث ابتلای فرد به نارسایی کلیه می شوند که از مهم ترین دلایل ابتلا می توان به افزایش قند خون و افزایش فشار خون اشاره کرد. ابتلای فرد به نارسایی کلیه همراه با علائم بالینی است که دکتر مجتبی عاملی در این مقاله به طور کامل به آن ها اشاره کرده است. مهم ترین تست های تشخیصی آن آزمایش خون و ادرار و تصویربرداری از کلیه می باشند که در صورت تشخیص نارسایی کلیه، فرد حتما باید تحت درمان کامل قرار بگیرد.

در این مقاله به بررسی موارد زیر خواهیم پرداخت:

• نارسایی کلیه چیست؟
• علل ابتلا به نارسایی کلیه چه هستند؟
• علائم نارسایی کلیه چیست؟
• نارسایی کلیه چگونه تشخیص داده می شود؟
• درمان نارسایی کلیه به چه صورت انجام می شود؟
• افراد چگونه می توانند از نارسایی کلیه پیشگیری کنند؟

نارسایی کلیه چیست؟

در ابتدا، کمی به مبحث آناتومی کلیه می پردازیم. کلیه ها اندام هایی لوبیایی شکل هستند که به اندازه ی مشت هر فرد هستند و در زیر قفسه سینه در قسمت پشتی شکم قرار گرفته اند و هر فرد در هر طرف ستون فقراتش یک کلیه دارد. اکثر افراد دو کلیه دارند اما افرادی نیز دیده می شوند که فقط با یک کلیه سالم به زندگی خود ادامه می دهند. کلیه ها وظایف بسیاری دارند. مثلا باعث پاک شدن سموم و مواد زائد مانند اوره و کراتینین و … از خون می شوند. همچنین کلیه ها باعث کنترل تعادل اسید و باز بدن هم می شوند.

نارسایی کلیه (kidney failure) شرایطی است که در آن یک کلیه یا هر دو کلیه نمی توانند به خودی خود خوب عمل کنند. نارسایی کلیه به دو صورت دیده می شود. یک نوع آن حاد است که به سرعت ایجاد می شود و سپس بهبود می یابد اما نوع دیگر آن مزمن است، به مرور زمان ایجاد می شود و به تدریج بدتر می شود.
نارسایی کلیه شدیدترین مرحله ی بیماری کلیه است که در صورت عدم درمان، زنده ماندن بیمار را تحت الشعاع قرار می دهد.

نارسایی کلیه می تواند هر فردی را درگیر کند اما برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند که عبارتند از: افراد دیابتی، افراد دارای بیماری قلبی و فشار خون، افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری کلیوی و یا کلیه با ساختار غیرطبیعی، افراد بیشتر از ۶۰ سال، سیاه پوست و افرادی که به شکل طولانی مدت برخی داروهای خاص را مصرف می کنند.

نارسایی کلیه بر حسب GFR یا میزان فیلتراسیون گلومرولی طبقه بندی می شود. GFR در حالت عادی عدد ۱۰۰ است و در صورت عدم عملکرد کلیه ها،  GFR آن ۰ است.
نارسایی کلیه در stage های مختلفی طبقه بندی می شود که عبارتند از:

:Stage1 در این مرحله GFR کمتر از ۱۰۰ و بیشتر از ۹۰ است. آسیب وارد شده به کلیه خفیف است ولی عملکرد آن را دچار اختلال نکرده است.

Stage2: این مرحله GFR کمتر از ۸۹ و بیشتر از ۶۰ است. آسیب واردشده به کلیه نسبت به مرحله قبلی بیشتر است اما باز هم عملکرد کلیه دچار اختلال نشده است.

Stage3: در این مرحله GFR کمتر از ۵۹ و بیشتر از ۳۰ است. ممکن است در حد خفیف تا شدیدی اختلال عملکرد کلیه دیده شود.

Stage4: در این مرحله GFR کمتر از ۲۹ و بیشتر از ۱۵ است. فردی که در این مرحله از بیماری قرار گرفته است، دچار اختلال عملکرد شدید کلیه می شود.

Stage5: در این مرحله GFR کمتر از ۱۵ است و می توان گفت عملکرد کلیه به طور کامل دچار اختلال شده است.

علل ابتلا به نارسایی کلیه چه هستند؟

دیابت و فشار خون بالا از عوامل اصلی ابتلای افراد به نارسایی کلیه هستند.
دیابت می تواند باعث افزایش قند خون (هایپرگلایسمی) شود که بالا بودن مداوم قند خون بدن سبب آسیب رساندن به ارگان های بدن از جمله کلیه ها می شود.
در صورت داشتن فشار خون بالا، خون با شدت بیشتری در رگ های او در حال حرکت است. با گذشت زمان و عدم درمان این حالت، این نیروی اضافی وارده بر رگ ها می تواند باعث آسیب رساندن به کلیه ها شود.
نارسایی کلیه معمولا به شکل ناگهانی رخ نمی دهد البته که در نوع حاد آسیب کلیوی، آسیب وارد شده به کلیه می تواند در عرض چند ساعت یا چند روز عملکرد آن را تغییر دهد. عواملی که به طور معمول باعث ایجاد نارسایی حاد کلیه می شوند عبارتند از بیماری های اتوایمیون اثرگذار بر کلیه، برخی داروها، کم آبی شدید بدن، انسداد مجاری ادراری، بیماری های سیستمیک درمان نشده مانند بیماری های قلب و بیماری های کبد، ابتلای فرد به نوع خاصی سرطان مانند سرطان های پروستات و سرویکس و کولون و مثانه و درمان آن ها، بستری بودن فرد در بیمارستان برای یک مدت طولانی، دیابت درمان نشده، فشار خون بالا و سن بالای فرد (البته که نارسایی کلیه ممکن است در کودکان هم دیده شود).

برخی علل دیگر نیز می توانند منجر به نارسایی کلیه شوند. این علل عبارتند از: بیماری Polycystic kidney disease (PKD) که به شکل ارثی در افراد دیده می شود و در کلیه های بیمار کیست هایی (کیسه های پر از مایع) دیده می شود، بیماری های گلومرولی که بر میزان فیلتراسیون کلیوی اثر می گذارند و لوپوس که نوعی بیماری اتوایمیون در حیطه ی روماتولوژی است و بر کلیه ها، مفاصل و پوست بدن اثر می گذارد.

علائم نارسایی کلیه چیست؟

اکثر افراد در مراحل اولیه ابتلا به بیماری کلیوی علائم بسیار کمی دارند یا هم علامتی ندارند. البته گاهی اوقات هم ممکن است فرد علیرغم ابتلا به بیماری مزمن کلیه یا CKD باز هم علامتی نداشته باشد.

علائم نارسایی کلیه در افراد مختلف متفاوت است. در صورتی که کلیه ها به درستی کار نکنند فرد دچار علائمی از قبیل خستگی شدید (کلیه ها اریتروپویتین تولید می کنند که باعث تولید گلبول های قرمز خونی می شود، در حالت نارسایی کلیه، اریتروپویتین به اندازه کافی تولید نمی شود در نتیجه گلبول های قرمز به اندازه کافی تولید نمی شوند و فرد دچار آنمی می شود و خستگی از علائم ابتلای فرد به آنمی است)، تهوع و استفراغ (این مشکل به علت اورمی یا وجود اوره در خون، عدم تعادل الکترولیت ها و درمان دارویی رخ می دهد)، گیجی و اختلال تمرکز (که یکی از علل ایجاد آن اورمیک انسفالوپاتی است)، تورم و ادم در اطراف دست ها، مچ ها و صورت، کاهش دفعات ادرار کردن، انقباض عضلات، خشک شدن پوست و خارش آن (کلیه ها باعث تعادل میزان هورمون های پاراتیروییدی می شوند و در صورتی که کلیه عملکرد خود را به درستی انجام ندهد، میزان هورمون های پاراتیروییدی زیاد می شود و همین موضوع باعث خارش می شود) و کم شدن اشتها و احساس طعم فلز در دهان

همچنین نارسایی حاد کلیه می تواند باعث تجمع مایعات در بدن برای مثال در ریه ها و در نتیجه ی آن کوتاه شدن تنفس ها (که البته در مشکلات کاردیووسکولار هم دیده می شود)، درد قفسه سینه به علت پریکاردیت، ضعف عضلانی به علت عدم تعادل مایعات بدن فرد بیمار با الکترولیت ها، آسیب دائمی کلیه ها و مرگ شود.

نارسایی کلیه چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک می تواند از طریق انجام تست های عملکردی کلیه به ارزیابی عملکرد کلیه ها بپردازد. در صورت شک به نارسایی کلیه تست های زیر انجام می شود.

آزمایش خون: این تست نشان می دهد که کلیه ها تا چه حدی می توانند خون را از مواد سمی و اضافی پاک کنند. با یک سوزن نازک مقداری خون از بازوی فرد گرفته می شود و سپس همان خون تحت بررسی و مطالعه بیشتر قرار می گیرد.

آزمایش ادرار: این آزمایش مقدار برخی موارد از قبیل پروتئین و خون را در ادرار می سنجد. فرد در یک ظرف نمونه مخصوص در آزمایشگاه ادرار می کند و سپس ادرار او تحت بررسی و مطالعه قرار می گیرد.

تست های تصویربرداری: با استفاده از تصویربرداری می توان کلیه ها و قسمت های مجاور کلیه ها را به خوبی بررسی کرد تا هرگونه انسداد و موارد غیرعادی را تشخیص داد. تست های تصویربرداری کلیه که به طور معمول استفاده می شوند شامل MRI و kidney ultrasound و CT urogram هستند.

درمان نارسایی کلیه به چه صورت انجام می شود؟

درمان نارسایی کلیه با توجه به علت ایجاد آن و میزان شدت نارسایی کلیه ها انجام می شود. درمان مناسب نارسایی مزمن کلیه می تواند سرعت پیشرفت آن را کاهش دهد. این درمان شامل روش های گوناگون است که شامل انجام متناوب آزمایش خون، چک کردن دائمی فشار خون و درمان دارویی است.

اگر فردی دچار نارسایی کلیه شود، باید حتما تحت درمان قرار بگیرد که درمان این افراد با ۲ روش اصلی انجام می شود.

روش اول دیالیز است که به تصفیه شدن خون کمک می کند. دیالیز در ۲ حالت انجام می شود. یک نوع آن همودیالیز است که در آن خون توسط دستگاهی تمیز می شود. در این روش لازم است که فرد هر هفته ۳ یا ۴ بار به کلینیک دیالیز مراجعه کند تا تحت همودیالیز قرار بگیرد. نوع دیگر آن دیالیز پریتونئال است که در آن کیسه ای پر شده با محلول دیالیز توسط یک کاتتر به شکم فرد بیمار متصل می شود و محلول از این کیسه وارد شکم می شود و مواد سمی و اضافی بدن را جمع می کند و دوباره وارد کیسه می شود.

روش دوم نیز پیوند کلیه است که در این روش یک کلیه ی سالم از یک اهداکننده ی مرده یا زنده به فرد بیمار اهدا می شود. افراد با یک کلیه سالم می توانند به زندگی خود به خوبی ادامه دهد.

داروهای ACE inhibitor و ARB در کاهش فشار خون نقش دارند. دیورتیک ها در کاهش حجم مایعات بدن نقش دارند. استاتین ها در کاهش سطح کلسترول بدن نقش دارند. داروهای Erythropoietin-stimulating agents در درمان آنمی ها و افزایش سطح گلبول های قرمز نقش دارند. ویتامین D و کلسی تریول در جلوگیری از تخریب استخوان نقش دارند. دارو های Phosphate binders هم در کاهش سطح فسفر خون نقش دارند. در نتیجه می توان گفت تمامی این داروها در درمان نارسایی کلیه کاربرد دارند و استفاده می شوند.

با یک درمان مناسب فرد می تواند از نارسایی کلیه درمان پیدا کند البته که گاهی اوقات لازم است که فرد بیمار تا آخر عمر خود تحت درمان قرار داشته باشد.

در صورتی که فرد اصلا تحت درمان قرار نگیرد و دیالیز و پیوند کلیه انجام ندهد بیشتر از چند روز یا چند هفته زنده نمی ماند. در صورتی که فرد تحت دیالیز قرار بگیرد بین ۵ تا ۱۰ سال می تواند امید به زندگی داشته باشد. در فردی که پیوند کلیه انجام داده باشد در صورتی که کلیه را از یک فرد زنده گرفته باشد بین ۱۲ تا ۲۰ سال و اگر از یک اهداکننده مرده گرفته باشد بین ۸ تا ۱۲ سال می تواند امید به زندگی داشته باشد‌.

افراد چگونه می توانند از نارسایی کلیه جلوگیری کنند؟

به طور منظم به پزشک مراجعه کنید عملکرد کلیه ها را تحت بررسی قرار دهید.

در صورتی که دیابت دارید سعی کنید قند خون خود را در سطح نرمال نگه دارید (اگر ریسک فاکتورهای ابتلا به نارسایی کلیه را دارید حتما پیشگیری های لازم در جهت عدم ابتلا به نارسایی کلیه را انجام دهید).

اگر بدن شما دچار عفونت شدید شد حتما به پزشک مراجعه کنید.

داروهای NSAID را طبق دستور پزشک مصرف کنید زیرا مصرف بیش از حد آن ها سبب آسیب رساندن به کلیه ها می شود.

سعی کنید سبک زندگی سالمی داشته باشید. مصرف تنباکو و غذاهای پر پروتئین و سدیم را محدود کنید و تا جایی که می توانید الکل را کمتر مصرف کنید.

جهت رزور وقت ملاقات آنلاین به وبسایت دکتر مجتبی عاملی مراجعه کنید.