درمان سنگ های کوچک کلیه

 درمان سنگ های کوچک کلیه ابتدا باید تعریف سنگ کلیوی کوچک و افتراق آن از سنگ کلیوی بزرگ را مشخص کنیم. سنگ کلیوی کوچک عموما به سنگی گفته می شود که سایز کوچکتر از شش میلی متر داشته باشند.

سنگ های کلیوی کوچک نیاز به درمان های تهاجمی ندارند. درمان های تهاجمی شامل سنگ شکنی برون اندامی، سنگ شکنی درون اندامی، عمل جراحی PCNL، عمل جراحی باز و عمل لاپاراسکوپیک است. برای این سنگ های کوچک کلیوی عموما انجام این روش ها توصیه نمی شود. سنگ های کلیوی کوچک بر اساس سونوگرافی و یا سی تی اسکن تشخیص داده می شوند.

بسیاری از اوقات بیماران به دلایل دیگری به حز سنگ کلیه به سونوگرافی مراجعه کردند مثلا چکاپ دوره ای برای سایر ارگان ها، در سی تی اسکن داخل کلیه سنگ رویت می شود. گاهی بیمار هیچ سابقه ای از سنگ سازی کلیه و جراحی سنگ ندارد و حالا تعدادی سنگ ریزه داخل کلیه ها دیده می شود. سنگ های کوچک کلیوی ممکن است به صورت تکی یا متعدد در کلیه ها رویت شوند.

کسانی که کلیه های سنگ ساز دارند ممکن است بیش از بیست عدد سنگ کوچک در کالیس های کلیه زیر پنج میلی متر داشته باشند. درمان این بیماران با کسانی که فقط یک سنگ کلیه کوچک دارند مشابه است.

سنگ کلیه کوچک می تواند قبل از این که تشخیص داده شود راه بیفتد و با درد شدید بیمار مراجعه کند و سنگ کلیه در حالب تشخیص داده شود، مسلما وقتی سنگ راه افتاده درمانش با توجه به درد بیمار از درمان سنگی که داخل کلیه است متفاوت است.

بیماران که سنگ کوچک در کلیه دارند عموما بدون علامت هستند. این بیماران هیچ دردی را معمولا حس نمی کنند. خیلی از اوقات دردهای کمری که به پهلو انتشار پیدا می کند، درد تنگی کانال نخاعی، درد دیسک کمر و دردهای بیماری عضلانی اسکلتی است و بیمار را به اشتباه به طرف سنگ کلیه می برد. در حالی که در بررسی این بیماران متوجه می شویم کلیه ها کاملا تمیز هستند. گاهی بیمار دردهای عضلانی اسکلتی شدید دارد و چون در سونوگرافی یک سنگ کوچک کلیوی رویت می شود و بیمار فکر می کند درد به علت سنگ است.

باید اشاره کنیم درد سنگ کلیه زمانی است که سنگ به طرف حالب حرکت کرده است و راه ادرار در کلیه را می بیند و کپسول کلیه به دلیل هیدرونفروز کش می آید که این دردهای شدید را ایجاد می کند. پس سنگی که در داخل کالیس های کلیه هست و هنوز راه نیفتاده عموما دردی ایجاد نمی کند، البته استثنا هم داریم در سنگ هایی که کالیس را می بندد و درد ایجاد می کند اما عموما این سنگ ها چون متحرک نیستند درد ایجاد نمی کنند یا نهایتا دردهای مبهم خفیف گاه گاهی می دهد و درد شدیدی که بیمار بخواهد به پزشک مراجعه کند نخواهد بود.

بنابراین تشخیص سنگ های کوچک کلیوی معمولا به وسیله علائم بالینی نخواهد بود. تشخیص قبل از این که راه بیفتد به وسیله روش های تصویربرداری که شایعترینش سونوگرافی هست می باشد. در سونوگرافی رادیولوژیست به خوبی به سنگ و سایز سنگ اشاره می کند و درمان بر اساس آن انجام می گردد.

اما دقیق ترین تست در سنگ کلیه سی تیاسکن اسپایرال شکم و لگن بدون تزریق کنتراست است که تا سنگ های یک میلی متر را به دقت داخل کلیه نشان می دهد. اما نکته ای که لازم است اشاره شود این است که برای سنگ های کوچک کلیه نیاز نیست همه بیماران تحت تصویربرداری سی تی اسکن قرار گیرند، چون سی تی اسکن منجر به تابش اشعه به بیمار می شود و خطر سرطان های مختلف در بیمار را افزایش می دهد.

برای سنگ های کوچک کلیه برای فوق تخصصین اورولوژی داشتن سونوگرافی کافی است چون قرار نیست اقدام جراحی انجام شود. اما اگر قرار شد که بیمار درمان جراحی و یا تهاجمی مثل سنگ شکنی انجام شود حتما باید از مودالیته تصویربرداری دقیق تر مثل سی تی اسکن استفاده کنیم. پس علائم بیمار در سنگ های کلیوی کوچک بسیار کم است و معمولا در چکاپ ها تشخیص داده می شود یا بیماری است که سابقه سنگ سازی داشته و در سونوگرافی سنگ های کوچک تشخیص داده می شود.

اما نکته مهم درمان بیماران است. درمان مهم این بیماران رژیم غذایی است. رژیم غذایی در بیماران سنگ ساز با هر جنس سنگی، کاهش مصرف نمک و افزایش مصرف مایعات است و حجم ادرار در شبانه روز بالای دو تا دو و نیم لیتر باشد.

در غیر این صورت به دلیل تغلیظ ادرار سنگ بیمار به مرور بزرگ و بزرگ تر خواهد شد. اولین اصل در درمان بیماران با سنگ های کوچک کلیوی این است که اجازه افزایش سایز به سنگ را ندهیم. سنگ کوچک اگر راه بیفتد پس از مدتی خودش دفع می شود ولی اگر بزرگ تر از شش میلی متر راه بیفتد به راحتی دفع نخواهد شد و نیاز به درمان های تهاجمی خواهد بود.

افزایش مصرف مایعات، که هر نوع مایعاتی می تواند به بیمار کمک کند و بهترین و سالم ترین مایعات آب خالی می باشد. باید توجه کنید جنس آب اهمیتی ندارد و آب از هر جنسی و هر منطقه ای و شهری که زیاد نوشیده شود مناسب است.

این مطلب که آب این منطقه و شهر خوب نیست و با نخوردن آن مثلا به کلیه کمک می کنند درست نیست. هر آبی با هر میزانی سنگینی و املاح خوردن زیادش برای کلیه مفید است. می توان از مایعات دیگر مثل چای کم رنگ، نوشابه زرد، دلستر، میوه های آب دار و آب میوه می تواند برای افزایش حجم ادرار و جلوگیری از بزرگ شدن سنگ و دفع خود به خودی سنگ ها استفاده کنیم.

در کنار این رژیم غذایی باید از داروهای گیاهی که توسط فوق تخصصین اورولوژی تجویز می شود هم در درمان بیماران استفاده شود. برندهای مختلفی از داروهای گیاهی در حال حاضر در دنیا معرفی شدند که در درمان سنگ های کوچک کلیه مناسب هستند. تعدادی از این داروها تولید کشور خودمان است. به تجربه ثابت شده این داروها به کوچک شدن سنگ کلیه و به راه افتادن سنگ کمک می کنند. در نتیجه درمان بعدی سنگ های کلیوی کوچک استفاده از داروهای گیاهی است که حتما باید با مشورت پزشک اورولوژی باشد نه یک فرد ناآگاه که همه در کاهش سایز سنگ و افزایش دفع سنگ های کوچک مفید است.

درمان سوم سنگ های کوچک کلیه می تواند بر اساس تشخیص قبلی ما و یا بر اساس نتایج ادرار 24 ساعته بیمار باشد که اورولوژیست تشخیص دهد که جنس ادرار بیمار چه ایرادی دارد و داروهای متناسب با جنس ادرار آن را بدهند. مثلا کسی که ادرار اسیدی دارد باید مصرف قرص های سیترات پتاسیم را حتما با تایید و تجویز پزشک اورولوژیست را آغاز کند.

کسی که دفع کلسیم دارد باید از داروهایی که دفع کلسیم را کاهش می دهد استفاده کند. در سنگ های اسید اوریکی از مهار کننده اسیداوریک طبق نظر پزشک اورولوژیست انجام می شود. بنابراین در سنگ های کوچک کلیوی درمان های اختصاصی شیمیایی هم داریم که منجر به کوچک شدن سنگ یا عدم تشکیل سنگ های جدید و یا راه افتادن سنگ های کلیه تشکیل شده می شود.

در نهایت باید ورزش اشاره کرد. ورزش جز درمان های سنگ است چون باعث راه افتادن سنگ می شود و از آن مهم تر ورزش باعث عدم تشکیل سنگ در فرد می شود. در افرادی که متاسفانه دچار اختلالات نخاعی مثلا به دنبال تصادف شده اند و ویلجرنشین شده اند در سه ماه اول بیش از پنجاه درصدشان سنگ کلیه می سازند.

این نمونه بارزی از تاثیر بی حرکتی در تشکیل سنگ کلیه محسوب می شود. در نتیجه به شدت در این بیماران توصیه می شود اگر مقدور است ورزش انجام شود تا سنگ های کلیوی دفع شود و سنگ جدیدی هم تولید نشود.